Coronavirus en ventilatie

Sinds het begin van de coronapandemie wordt gezegd dat een goede ventilatie kan bijdragen aan de strijd tegen het coronavirus. Het kabinet heeft ventilatie uiteindelijk tot de vierde basisregel gemaakt. Maar hoe helpt ventilatie nu precies tegen het coronavirus? En wat is er inmiddels bekend over corona en ventilatie? In dit artikel lees je alles wat je over dit onderwerp moet weten!

Hoe helpt ventilatie tegen het coronavirus?

Voordat we ingaan op de rol van ventilatie, is het goed om eerst te kijken naar hoe het coronavirus eigenlijk wordt verspreid. Onderzoek heeft aangetoond dat het coronavirus kan worden verspreid door aerosolen. Dit zijn druppeltjes die bij mensen vrijkomen tijdens onder andere hoesten, niezen, zingen en praten. Deze druppeltjes belanden in de lucht en kunnen vervolgens worden ingeademd door anderen.

De aerosolen die vrijkomen bij gezonde mensen kunnen niet veel kwaad. De aerosolen die vrijkomen bij mensen die besmet zijn met het coronavirus kunnen echter ook andere mensen besmetten. Onderzoek van de Universiteit van Amsterdam heeft aangetoond dat aerosolen lang in de lucht blijven hangen wanneer de ventilatie niet op orde is. Je kunt je voorstellen dat deze besmettelijke druppeltjes in de lucht zo snel mogelijk uit de ruimte moeten worden afgevoerd. Daarom is een goede ventilatie zo belangrijk.

Uit een onderzoek van het RIVM blijkt dat ventilatie helpt om de verspreiding van het coronavirus via aerosolen te beperken. Het RIVM toont in dit onderzoek tevens aan dat ventilatie de kans op besmettingen niet helemaal kan wegnemen. Dit geldt ook bij “veel ventilatie” waarbij de lucht in een ruimte elke twee minuten volledig wordt ververst.

Wil je meer weten over de verspreiding van aerosolen in binnenruimtes en hoe ventilatie kan helpen tegen de verspreiding van het coronavirus? Bekijk dan onderstaande video van TU Delft.

---

Ventilatie: de vierde basisregel

Sinds het begin van de coronapandemie in Nederland heeft de Nederlandse overheid gehamerd op het belang van het volgen van drie basisregels:

• Was je handen goed en vaak
• Houd 1,5 meter afstand
• Blijf thuis bij klachten en laat je testen

Op 19 juli 2021 heeft het kabinet besloten om hier een vierde basisregel aan toe te voegen: ventilatie. Sindsdien benadrukt het kabinet het belang van frisse lucht in binnenruimtes. Frisse lucht helpt namelijk om de overdracht van het coronavirus te beperken. Hierbij is het van belang om te realiseren dat ventilatie op zichzelf niet genoeg is tegen het coronavirus, maar dat het een onderdeel is van een totaalpakket aan maatregelen om de verspreiding van het virus tegen te gaan. Met andere woorden: ventileren is geen vervanging van het houden van 1,5 meter afstand, maar een aanvulling daarop.

Ventilatie adviezen van het RIVM

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft een aantal algemene adviezen gegeven over ventilatie in de strijd tegen corona. Zij zeggen namelijk dat goede ventilatie het aantal virusdeeltjes in de lucht kan verminderen. Het RIVM adviseert het volgende:

• Hou je minimaal aan de ventilatie eisen van het Bouwbesluit (zie hieronder);
• Ventileer 24 uur per dag;
• Gebruik en onderhoud je ventilatieroosters en mechanische ventilatiesysteem volgens de handleiding. Zorg dat er thuis altijd een raampje of ventilatierooster open staat;
• Zorg ervoor dat de ventilatiecapaciteit voldoende is voor de desbetreffende ruimtes;
• Schakel een specialist in als je niet zeker weet of je ventilatie op orde is;
• Lucht je woning regelmatig. Doe dit na het koken, na het douchen, na het ontvangen van bezoek of als je met producten als verf of lijm hebt gewerkt.

Bouwbesluit

In het Bouwbesluit staat dat alle nieuwbouwwoningen en woningen waarin een grote verbouwing plaatsvindt moeten worden voorzien van een geheel mechanisch ventilatiesysteem. Dat wil zeggen dat zowel de toevoer als de afvoer van lucht mechanisch geregeld moet worden. Ook geldt er een minimale ventilatiecapaciteit van 0,9 dm³ per seconde, per m².

Adviezen overige organisaties

Het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) stelt dat luchtstromen van persoon naar persoon moeten worden vermeden. Zulke luchtstromen kunnen bijvoorbeeld ontstaan door luchten, ventilatoren en mobiele airco’s. De luchtstroom kan het virus namelijk van de ene persoon naar de andere persoon overbrengen.

De Europese Vakorganisatie voor Ventilatie, Verwarming en Airconditioning (REHVA) heeft naast bovenstaande adviezen van het RIVM ook nog een extra advies: spoel de WC door met gesloten deksel. Het coronavirus kan namelijk overleven in ontlasting. Bij het doortrekken van de WC kunnen er kleine druppeltjes vrijkomen, met daarin eventueel het virus. Als je de WC doortrekt met open deksel, belanden deze deeltjes in de lucht. Deze verspreiding is te voorkomen door de WC te spoelen met gesloten deksel.

Ventileren in publieke ruimtes

Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft in samenwerking met TNO enkele basistips opgesteld voor het ventileren van publieke ruimtes:

• Zet gevelroosters en klepramen open
• Zet de ramen op een kier indien er geen gevelroosters, klepramen of mechanische ventilatie aanwezig is.
• Zorg voor goed onderhoud en de juiste afstelling van de mechanische ventilatie.
• Zorg ervoor dat er niet te veel mensen in één ruimte zijn.
• Als er een CO₂-meter in de ruimte aanwezig is, gebruik die dan goed.

Daarnaast moet er in publieke ruimtes rekening worden gehouden met een aantal aspecten om er zeker van te zijn dat de ventilatie in een ruimte voldoende is. Zo moet de ventilatie worden afgesteld op:

• De gebruiksfunctie van een ruimte;
• De grootte van een ruimte;
• Het aantal aanwezige personen;
• Hoelang de personen aanwezig zullen blijven.

Moet ik luchten of ventileren?

Het RIVM heeft aangegeven dat het belangrijk is om je woning te luchten in tijden van het coronavirus. Dit kun je doen door meerdere keren per dag de ramen en deuren wijd tegen elkaar open te zetten voor 10 tot 15 minuten. Doe dit vooral als je mensen op bezoek hebt gehad, ook in de winter! Het is naast luchten echter belangrijk om ook te ventileren.

Luchten en ventileren zijn namelijk niet hetzelfde. Bij luchten worden er voor een beperkte periode ramen en deuren opengezet om de binnenlucht te verversen. Bij ventileren is er constant sprake van de toevoer van schone lucht en de afvoer van vervuilde lucht. De lucht in de woning wordt dus continu ververst: 24 uur per dag, 7 dagen per week, het gehele jaar door. Luchten kun je zodoende zien als een aanvulling op ventileren.

Ventilatie kan zowel op een natuurlijke als op een mechanische manier worden gedaan. Bij natuurlijke ventilatie worden er geen machines of andere motoren gebruikt. De lucht af- en toevoer gebeurt aan de hand van onder andere roosters en kieren. Bij mechanische ventilatie wordt er wel gebruikgemaakt van een systeem met een motor om het ventilatieproces te regelen.

Speelt luchtvochtigheid een rol?

Alhoewel er nog veel onduidelijk is over de precieze rol van luchtvochtigheid in de verspreiding van het coronavirus, is al wel bekend dat deze verspreiding mogelijk wordt verkleind door de luchtvochtigheid in huis in balans te houden. De luchtvochtigheid geeft weer hoeveel vocht er in de lucht hangt en wordt uitgedrukt in een relatief percentage. Een goede luchtvochtigheid zit tussen de 40% en 60%. Je kunt dit meten met een hygrometer. Zowel een te droge lucht, als een te vochtige lucht is niet goed voor de gezondheid. Het belangrijkste om een gezonde luchtvochtigheid te krijgen is om goed te ventileren.

Luchtkwaliteit en CO₂-gehalte

Koolstof (CO₂) is een stof die gevaarlijk kan zijn als dit in grote mate aanwezig is in de lucht die je inademt. Het CO₂-gehalte in een woning is daarom een indicator van de luchtkwaliteit. Het is bekend dat aerosolen langer blijven hangen in ruimtes met een hoog CO₂-gehalte. Daarom is het in deze tijden extra belangrijk dat de luchtkwaliteit van binnenruimtes op orde is.

Je kunt het CO₂-gehalte meten met een CO₂-meter. Veel experts vinden dat de overheid het gebruik van CO₂-meters verplicht zou moeten maken, maar zover is de overheid nog niet. Wel hebben sommige scholen al CO₂-meters in de klas.

Het is aan te raden om het CO₂-gehalte in huis onder de 900 ppm te houden. Is dit niet mogelijk? Zorg er dan in ieder geval voor dat het nooit boven de 1200 ppm uitkomt. Als je merkt dat de luchtkwaliteit achteruitgaat, zorg er dan voor dat je extra ventileert en eventueel extra lucht in huis. Op deze manier verklein je ook het risico op besmetting met het coronavirus.

Slimme ventilatie: de oplossing?

Slimme ventilatie kan een uitkomst bieden tegen een slechte luchtkwaliteit en de eventuele overdracht van het coronavirus. Een slim ventilatiesysteem kan namelijk door middel van zenders en sensoren meten hoe het met de luchtkwaliteit in huis is gesteld. Vervolgens zal het systeem de ventilatie hierop aanpassen. Zo wordt er meer lucht afgezogen en meer frisse lucht toegevoerd als blijkt dat de luchtkwaliteit niet goed is. Je hoeft zelf dus niks meer te doen.

Helpen mobiele luchtreinigers tegen het coronavirus?

Een mobiele luchtreiniger is een elektrisch apparaat dat eventuele bacteriën en virussen in een ruimte kan verminderen. Het apparaat filtert namelijk de lucht die het opzuigt. Zo worden bacteriën en virussen tegengehouden. De gefilterde lucht wordt vervolgens weer de ruimte ingeblazen.

Onderzoek toont aan dat goed geplaatste luchtreinigers aerosolen uit de lucht kunnen verwijderen, wat helpt om het coronavirus tegen te gaan. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat luchtreinigers in combinatie met goede ventilatie nog meer aerosolen uit de lucht halen. Echter is nog onbekend wat de invloed van een luchtreiniger in een ruimte is als twee personen op minder dan 1,5 meter afstand van elkaar zijn en de luchtreiniger aan de andere kant van de kamer staat. Luchtreinigers zijn geen vervangers van de basisregels rond COVID-19. Je kunt je luchtreiniger in huis dus prima gebruiken, maar blijf voor de zekerheid altijd goed ventileren!

Op verschillende basisscholen is er een onderzoek gaande of luchtreinigers in basisscholen daadwerkelijk het aantal besmettingen kunnen verlagen. Het RIVM zegt vooralsnog dat het nog onbekend is wat de meerwaarde van luchtreinigers is op plekken waar goed geventileerd wordt. Het is in ieder geval geen vervanging voor goede ventilatie. Op de website lesopafstand.nl worden deze richtlijnen uitvoerig besproken. 

Hoe koel je je huis veilig in deze tijd?

Ook in de warme zomermaanden is het coronavirus onder ons gebleven. Het is daarom belangrijk om stil te staan bij hoe je je huis veilig kunt koelen. Veel mensen maken gebruik van een ventilator of een airco om het klimaat in huis aangenamer te maken tijdens de zomer. Het RIVM heeft aangegeven dat deze apparaten gewoon gebruikt kunnen worden. Het is dan wel van belang dat je oplet dat de luchtstroom niet van persoon naar persoon gaat wanneer je bezoek hebt. Zo voorkom je dat het virus door de luchtstroom wordt overgebracht. Daarnaast is het belangrijk dat je goed blijft ventileren en luchten. Ventilatoren en airco’s verversen de lucht namelijk niet.

Lopend onderzoek

Er is momenteel onderzoek gaande of het ook een rol speelt vanaf waar in een ruimte frisse lucht wordt toegevoerd. Zo kan frisse lucht vanaf het plafond worden toegevoerd, wat mengventilatie heet. Ook kan frisse lucht juist vanaf de grond worden toegevoerd. Dit heet verdringventilatie. Verdringventilatie wordt veelal gezien als de beste optie, maar dat is alleen het geval als blijkt dat er geen watermoleculen uit zwaardere aerosolen verdampen tijdens dit ventilatieproces. Of dit zo is, moet blijken uit het onderzoek.

Conclusie

Een goede ventilatie kan helpen in de strijd tegen het coronavirus. Aerosolen in de lucht kunnen het coronavirus verspreiden, en ventilatie zorgt ervoor dat deze besmettelijke druppeltjes worden afgevoerd. Ventilatie staat hierbij echter niet op zichzelf, maar maakt onderdeel uit van een totaalpakket van basisregels. In dat kader is ventilatie nu 1 van de 4 basisregels.

Het RIVM heeft adviezen opgesteld met betrekking tot ventilatie, waaronder het advies om 24 uur per dag te ventileren en regelmatig je woning te luchten. Een constante afvoer van vervuilde lucht en toevoer van frisse lucht is dus belangrijk.

Let daarnaast op de luchtvochtigheid en het CO₂-gehalte in huis. Ook kun je eventueel gebruikmaken van luchtreinigers als aanvulling op ventilatie. In de zomer kun je gebruik blijven maken van ventilatoren en airco’s, maar let hierbij wel op dat de luchtstroom niet van persoon naar persoon gaat. Dit geldt ook voor de luchtstroom die ontstaat tijdens het luchten.

We weten nog niet alles over de exacte rol van ventilatie in de strijd tegen het coronavirus. Wel weten we inmiddels dat een goede ventilatie helpt. Zorg er daarom voor dat je de ventilatie-adviezen van het RIVM, samen met de overige basisregels, opvolgt. Op die manier houden we het zo veilig mogelijk voor iedereen.